Ar gyfer rhanbarthau arfordirol, mae polisïau rheoli’r arfordir ac ymaddasu i newid hinsawdd yn ganolog i ddatblygu cymunedau arfordirol gwydn, addasedig a chynaliadwy. Fel sy'n dod yn fwyfwy amlwg, mae Môr Iwerddon a'i chymunedau arfordirol eisoes yn profi, a byddant yn parhau i brofi, ystod eang o effeithiau o ganlyniad i'n newid yn yr hinsawdd. Trwy CCAT, rydym wedi bod yn gweithio ar gyfres o wahanol offer, gweithgareddau a deunyddiau y gobeithiwn y byddant yn cefnogi cymunedau arfordirol i ddeall yn well effaith newid yn yr hinsawdd ar eu cymunedau lleol.
Rhan o hyn yw cydnabod bod dulliau rheoli’r arfordir ac ymaddasu i newid hinsawdd yn amrywio o le i le, ac ar draws gwahanol raddfeydd – mae hyn yn amlwg wrth edrych ar y gwahanol ddulliau a weithredir ar draws Môr Iwerddon. Agwedd allweddol ar hyn yn Iwerddon, er enghraifft, yw'r Rhaglen lywodraethu ddiweddar, sydd wedi ymrwymo i ddatblygu polisi cenedlaethol ar erydiad arfordirol a llifogydd mewn perthynas â newid yn yr hinsawdd. Bydd hyn yn hanfodol i'n cymunedau arfordirol sydd eisoes yn profi problemau erydiad a llifogydd difrifol. Roeddem yn teimlo bod cyfle clir i ddysgu mwy am sut roedd yr heriau cyffredin hyn yn cael sylw ar raddfa genedlaethol, leol a chymunedol yn y DU, ac yn Iwerddon. Er iddo gael ei gynllunio ar y dechrau ar gyfer cynnal digwyddiad personol yn Nulyn, ynghyd â thaith maes i archwilio arfordir Fingal, roedd gan 2020 gynlluniau gwahanol ar ein cyfer!
Roedd tîm CCAT wir eisiau trefnu digwyddiad a fyddai’n caniatáu cymaint o ryngweithio a dysgu â phosibl i fynychwyr. Gan adlewyrchu’r addasiad a welwyd trwy weddill y prosiect (gweler blogiau cynharach ar y gêm newid yn yr hinsawdda hefyd blog y mis diwethaf ar Geo-ddylunio )gwnaethom newid ein ffordd o feddwl i gynllunio digwyddiad cwbl ar-lein!
Trwy'r digwyddiad rhithwir rhyngweithiol hwn, a gyd-drefnwyd gan Brifysgol Caerdydd a Chyngor Sir Fingal, daethom â rhaglen gyffrous o siaradwyr ynghyd, gan gynnwys ymarferwyr ac academyddion, gydag arbenigedd mewn llunio polisïau, rheoli’r arfordir, ymaddasu i newid hinsawdd, ymgysylltu â'r gymuned a mwy.
Cynhaliwyd y digwyddiad rhwng 17-19 Tachwedd 2020, a chynhaliwyd tair sesiwn thematig:th November 2020, the event had three thematic sessions:
- Polisi Cenedlaethol ar gyfer rheoli’r arfordir ac ymaddasu i newid hinsawdd a lliniaru.
- Ymateb yr Awdurdod Lleol i reoli’r arfordir a newid hinsawdd
- Ymgysylltiad cymunedol ar newid arfordirol, ymaddasu i newid hinsawdd a lliniaru
Gyda rhwng 150-160 o bobl yn mynychu ar bob un o'r tridiau, agorwyd y digwyddiad gan Darragh O'Brien, Gweinidog Tai, Llywodraeth Leol a Threftadaeth Iwerddon, a amlygodd yr heriau sy'n wynebu cymunedau arfordirol yn ymaddasu i newid hinsawdd a materion rheoli’r arfordir eraill, a phwysleisiodd bwysigrwydd cydweithio. Dechreuodd yr Athro Iris Moeller ein rhaglen o siaradwyr, gyda sgwrs ysbrydoledig ar newid arfordirol, a heriau amddiffyn yr arfordir ar sail natur. Ymhlith y siaradwyr eraill ar y diwrnod cyntaf roedd Dr Meghan Alexander, a siaradodd am y cryfderau, y gwendidau a'r cyfleoedd i wella o fewn Rheoli Risg Llifogydd ac Erydiad Arfordirol cyfredol yng Nghymru a Lloegr; Mark Adamson, a roddodd drosolwg o'r gwaith a wnaed gan y Swyddfa Gweithfeydd Cyhoeddus yn Iwerddon; a dwy sgwrs gan John Buttivant(Asiantaeth yr Amgylchedda Dr Louise PenningtonCyfoeth Naturiol Cymruar reoli’r arfordir yng Nghymru a Lloegr, gan ganolbwyntio ar gynlluniau rheoli traethlin a'u cymhwysiad mewn ystod o gyd-destunau.
Yn dilyn sesiwn gyntaf lwyddiannus ac ymgysylltiedig, canolbwyntiodd Diwrnod 2 y digwyddiad ar ymdrechion awdurdodau lleol, cynghorau lleol a grwpiau lleol mewn ymateb i'r newidiadau a deimlir gan ardaloedd arfordirol a'u cymunedau ledled Môr Iwerddon. Wrth agor y sesiwn, mae’r Cynghorydd David Healy yn croesawu mynychwyr trwy ‘daith maes rhithwir’, gan bwysleisio’r heriau sy’n wynebu’r cymunedau o amgylch arfordir Fingal, un o gymunedau astudiaeth achos CCAT. Siaradodd ein dau siaradwr nesaf, Hans Visser a Kevin Halpenny, y ddau o Gyngor Sir Fingal, â ni yn gyntaf am ymatebion awdurdodau lleol i ymaddasu i’r hinsawdd a rheoli’r arfordir ledled Iwerddon, gyda chyflwyniad dilynol ar sut y gweithredir hyn yn Fingal. Siaradodd ein siaradwr nesaf, Karen Thomas, o Coastal Partnership Eastâ ni am eu gwaith i ddatblygu cymunedau arfordirol gwydn yn Suffolk a Norfolk, ardal o arfordir Lloegr sy'n profi effeithiau sylweddol yn sgil y newid yn yr hinsawdd ac erydiad arfordirol cysylltiedig. Arddangosodd Karen y set amrywiol o offer a ddefnyddir gan y bartneriaeth arfordirol hon i ennyn diddordeb gwahanol gymunedau a chynulleidfaoedd ledled eu rhanbarth mewn materion sy'n ymwneud â rheoli’r arfordir ac ymaddasu i’r hinsawdd. Dilynwyd hyn gan Adrian Thomas, o RSPBa gyflwynodd brofiad prosiect adlinio rheoledig presennol ym Medmerry, Gorllewin Sussex. Unwaith eto, amlygwyd bod ymgysylltiad cymunedol yn effeithiol ac yn ystyrlon yn sylfaenol i lwyddiant y fenter hon, gydag Adrian yn hyrwyddo egwyddorion CHAT Principles Clir, Gonest, Hygyrch ac Amserol. Tynnodd ein siaradwr olaf Diwrnod 2, Daniel Tubridy o GeoPlanfewnwelediad o'i ymchwil ar lifogydd yn yr afon, ac archwiliodd beth mae hyn yn ei olygu i gymunedau yn Iwerddon, gan dynnu sylw at heriau a chyfleoedd tebyg i'r rhai a brofir gan ardaloedd arfordirol.
O ystyried y pwyslais ar ymgysylltiad cymunedol arfordirol ar draws y sgyrsiau, nid oedd ond yn briodol bod ein sesiwn olaf yn canolbwyntio ar yr agwedd hon ar reoli’r arfordir ac ymaddasu. Agorwyd Diwrnod 3 gan Brif Weithredwr Cyngor Sir Fingal, AnnMarie Farrelly, y dilynwyd ei sylwadau croeso gan gyfres o sgyrsiau yn arddangos ystod o brosiectau ymgysylltiad cymunedol o bob rhan o Fôr Iwerddon. Yn gyntaf, rydym yn clywed gan Raymond Brett, o Gymdeithas Trigolion Burrow ac aelod o Grŵp Cyswllt Arfordirol Fingal y gwnaeth ei sgwrs ar erydiad arfordirol yn ardal Burrow, ac ymateb y gymuned i'r her hon ysgogi cryn dipyn o drafodaeth ymhlith y mynychwyr. Nesaf, clywsom gan Martha Farrell, y cyflwynodd ei sgwrs ysbrydoledig yr ystod eang o weithgareddau a gynhelir gan y Gymdeithas Cadwraeth Maharees yn Swydd Kerry – datblygwyd y prosiectau a'r gweithgareddau hyn i annog ymaddasu a gwytnwch yn yr ardal, gan amlygu’r heriau sy'n wynebu’r gymuned wrth iddi barhau i deimlo effaith y newid yn yr hinsawdd.
Cyflwynodd ein trydydd siaradwr, Sarah Davies, y CHERISH projectsydd â'r nod o godi ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o effeithiau newid yn yr hinsawdd yn y gorffennol, y presennol a'r dyfodol ar dreftadaeth ddiwylliannol rhanbarth Môr Iwerddon. Yn hanfodol, roedd sgwrs Sarah yn gosod diwylliant a threftadaeth yng nghanol sgyrsiau am ymaddasu i newid hinsawdd ar gyfer y dyfodol, ac amlygodd enghreifftiau o'r gwaith a wneir trwy'r prosiect. Yn dilyn hyn, cafodd mynychwyr eu tywys gan Dr Alan Netherwood (Prifysgol Caerdydd) trwy safbwynt Cymru a'r gwersi a ddysgwyd gan Bwyllgor Newid Hinsawdd y DU, gan gynnwys yr angen am integreiddio, penodoldeb lleol, a'r angen i ganiatáu digon o amser i newid ddigwydd. Yn olaf, cyflwynodd Alex Cameron-Smith (Fforwm Arfordir Sir Benfro) yr amrywiol offer a mentrau a weithredir gan dîm CCAT, gan gynnwys graffig symudol CCATy gêm newid yn yr hinsawdd, a'r defnydd o dechnolegau digidol a mapio cyfranogol.
Ar draws y tridiau, cododd ein siaradwyr a'n mynychwyr nifer o themâu a materion, a cheir crynodeb isod:
- Ni ellir tanamcangyfrif y brys o ymaddasu i newid yn yr hinsawdd. Rhai o'r heriau y mae'n rhaid mynd i'r afael â hwy yn unig yw cyllid, cyfathrebu ac ymgysylltu effeithiol â rhanddeiliaid a chymunedau.
- Thema drosfwaol allweddol o'r digwyddiad oedd galwad am ryngddisgyblaeth, gyda gwaith traws-sector a thraws-bolisi, sy'n ystyried y system gymhleth a rhyng-gysylltiedig a geir yn ardaloedd arfordirol Môr Iwerddon.
- Ni fydd gan ymaddasu a rheoli’r arfordir ddatrysiad ‘un ateb sy’n addas i bawb’; felly, mae angen symud o reoli adweithiol a gwneud penderfyniadau, gan weithio gyda chymunedau i ddatblygu prosesau sy'n fwy cyfranogol a rhagweithiol a chydnabod brys ein newid yn yr hinsawdd nawr ac ar gyfer y dyfodol.
- Mae angen cydnabod yr arfordir fel ased cenedlaethol a gwella ymgysylltiad cymunedol ac ymgysylltiad ag ardaloedd arfordirol. Er mwyn cyflawni hyn, mae angen i ni gynyddu hygyrchedd yr arfordir i bawb, codi proffil yr arfordir fel man cyhoeddus buddiol, adeiladu llythrennedd cefnfor a gosod cymunedau arfordirol fel ‘llysgenhadon’ eu hardaloedd arfordirol.
- Er bod heriau yn wynebu ardaloedd a chymunedau arfordirol, mae cyfleoedd hefyd inni symud ymlaen mewn ffordd gadarnhaol - o ran dulliau o ymaddasu a rheoli’r arfordir yn y dyfodol, yn ogystal â meithrin ymgysylltiad cymunedol ystyrlon.
- Mae angen a chyfle i'r rhai sy'n gweithio ym maes rheoli’r arfordir ac ymaddasu i’r hinsawdd arallgyfeirio ac ehangu'r pecyn cymorth a ddefnyddir i gyfleu negeseuon cymhleth am yr hinsawdd a newid arfordirol.
Gallwch ddod o hyd i recordiadau sesiynau'r digwyddiad a'r cyflwyniadau yma.
